Türkiye’de çalışan milyonlarca işçiyi yakından ilgilendiren yıllık ücretli izin hakkı, Anayasa ve İş Kanunu ile güvence altına alınmış temel bir işçi hakkıdır. Çalışanlar, bir yılını doldurduklarında yıllık izin haklarını elde ederken, kullanılmayan izinlerin ücreti ise yalnızca işten ayrılma durumunda talep edilebiliyor.
İşveren, çalışan halen işyerinde çalışırken yıllık izin ücreti ödeyemez. Yani işverenle yapılan rızaya dayalı anlaşmalar da bu yasağın dışında değildir. Çalışan, ister kendi isteğiyle ayrılsın ister işveren tarafından çıkarılsın, kullanılmayan izinlerin ücreti mutlaka ödenmelidir.
5 YIL KURALI: HAK EDEBİLİRSİNİZ, AMA SÜREYİ KAÇIRMAYIN
Kullanılmayan izinlerin paraya dönüşmesi için işten ayrılmak şarttır. Ancak bu hakkın da bir süresi bulunur. İşçinin işten ayrıldıktan sonraki 5 yıl içinde talepte bulunmaması durumunda bu hak düşer. Dolayısıyla çalışanların yasal süreyi geçirmeden talepte bulunması önemlidir.
EKOTÜRK'ün haberine göre İşveren, işçinin iznini kullandığını belgelemek zorundadır. Aksi takdirde işçinin iddiası esas alınır. Bu nedenle işverenin, izinlerin kullanıldığını gösteren imzalı izin defteri veya belgeleri saklaması gereklidir. İşverence işçiden alınan “izin kullandım” yazıları ise hukuken geçerli değildir.
İZİN PARASI NASIL HESAPLANIR?
Yıllık izin ücreti, işçinin işten ayrılmadan önceki son brüt maaşı üzerinden hesaplanır. Bu ücret, prime esas kazanca dahil edilir. Asgari ücretin 7,5 katını aşmayan brüt ödemelerde, SGK ve işsizlik primi kesintisi yapılır; ardından gelir ve damga vergisi düşülerek net ödeme belirlenir.
İşveren, yıl içinde verilen hastalık izni, ücretsiz izin ya da diğer sosyal izinleri yıllık izinden düşemez. Ayrıca yıllık izin süresi, kanunen işveren tarafından bölünemez. Ancak, çalışan ile işveren karşılıklı anlaşırsa, izin en az 10 gün olacak şekilde parçalara ayrılarak kullanılabilir.
HİZMET SÜRESİNE GÖRE İZİN HAKKI
Yıllık izin hakkı, çalışanın hizmet süresine göre değişiklik gösterir:
1 ila 5 yıl arasında çalışanlara: 14 gün
5 yıldan fazla, 15 yıldan az çalışanlara: 20 gün
15 yıl ve üzeri çalışanlara: 26 gün
Bunun dışında, 18 yaş altı ve 50 yaş üstü çalışanlara her halükarda en az 20 gün izin verilmesi zorunludur. Bu süreler kanuni asgari sınırlardır ve işveren daha fazla izin hakkı tanıyabilir.
SONUÇ: HAKKINI BİLEN İŞÇİ KAZANIR
İşçiler, yıllık izin haklarının yasayla korunduğunu bilmeli ve gerektiğinde bu hakları aramalıdır. İzinleri kullanmamak bu hakkı ortadan kaldırmaz; sadece erteler. Ancak zaman aşımı süresi olan 5 yıl dolduğunda, kullanılmayan izinlerin ücreti de talep edilemez hale gelir.
